Kerstboom: soorten en eigenschappen

De kerstboom valt nog moeilijk weg te denken in onze huidige leefwereld. Men kan bijna gaan zeggen geen Kerstmis zonder kerstboom, doch was dit oorspronkelijk een heidens gebruik. Symboliek voor de terugkeer van het licht in de lente en is een overblijfsel van de Germaanse midwinterfeesten. Rond 25 december vierden zij gedurende 13 dagen lang uitbundig feest uit dankbaarheid voor het verleden en de toekomst. Zij brandden voortdurend grote vuren waarbij offers werden gebracht aan de goden en de doden. Overal werden groenblijvende versiering aangebracht met takken en twijgen als symboliek van vruchtbaarheid en het verjagen van boze geesten en ziekten. Hierdoor was de kerstboom het zinnebeeld geworden van groei en bloei en bestrijder van slechte geesten en kwalen. Nadien werd het heidense feest van het licht versmolten met het Christelijk feest van de vrede.

Begin in de 19de eeuw werd in onze contreien de spar gebruikt als kerstversiering, doch heel waarschijnlijk de voorzetting van de levensboom en meiboom. Intussen bestaan er verschillende soorten die aangewend kunnen worden als kerstboom. Verbaasd? Een opsomming zal u vlug overtuigen dat deze bijna op maat bestaan, voor elk wat wils.

Picea abies, synoniem excelsa, Fijnspar

De alom gekende groene kerstspar waarvan er rond Kerstmis miljoenen stuks worden verhandeld. Doch heeft deze ook een belangrijke economische waarde in de bosbouw en is een belangrijke leverancier voor de houtproductie en het bekende vurenhout. Tevens een van de meest voorkomende bomen voor de bebossing van Noord- en Midden-Europa. Het is een groenblijvende naaldboom die kegelvormig groeit tot 7 à 12m hoog. De takken groeien kransvormig rond de kale stam, de twijgen zijn dun en voorzien van bruine naaldkussens. De naalden zijn vierkant of plat, glimmend groen en 1,5 tot 2 cm lang. De 10 à 15 cm lange kegels hangen neerwaarts aan de boom die na het rijpingsproces afvallen. Is niet geschikt voor kleine tuinen door zijn hoedanigheid en zeker niet te adviseren in de gewone siertuin. Als kerstboom wordt deze aangeboden: afgezaagd, met wortel, met kluit en in pot. Ideaal geschikt als kerstversiering voor de woning buiten, doch niet aan te bevelen wegens gevoeligheid aan naaldverlies in de woning.

Picea omorika, Servische spar

Is eerder een smalle bijna piramidale en compacte boom die door zijn afhangende takken behoort tot een van de meest sierlijke sparren. De kortere en stompe naalden zijn groen van kleur en aan de onderzijde grijsblauw tot zilverwit. Het is een relatief snelle groeier doch groeit merkelijk minder snel dan voorgaande, uiteindelijk kan hij tot 8 à 10 m hoog worden. Door zijn meer gedrongen groei lijkt deze beter geschikt voor de tuin. Ook blauwspar genaamd, door zijn vorm en sierlijkheid komt hij beter in aanmerking als kerstboom binnenshuis. Het naaldverlies is hier merkelijk minder dan bij de gewone Picea abies.

Picea glauca ‘Conica’

Dit is de meest conisch groeiende dwergconifeer die er bestaat. Deze cultivar is een mooie frisgroene, gedrongen piramidale verschijning. Groeit kegelvormig en kan uiteindelijk een hoogte van 2 m bereiken. Gedijt gemakkelijk in elke tuin en grondsoort en is tevens een perfecte pot- of kuipplant, doch is heel gevoelig aan het spint. Preventief en curatief behandelen is hierdoor sterk aanbevolen. De Conica is een van de beste miniatuur kerstbomen, verkrijgbaar in de handel in pot van 30 tot 80 cm hoog.

Picea pungens

De gewone pungens wordt zelden in de tuin geplant aangezien deze piramidale boom tot 10 à 12 m hoog kan groeien. De naalden staan recht op de takken en helemaal rondom, ze zijn donker blauwgroen van kleur en 3 cm lang, aan het uiteinde scherp en stijf. Als kerstboom valt hij meer op door zijn kleur en het verlies van naalden is beperkter.

Kenbaar verschil tussen Abies en Picea

Een onderscheid tussen Abies en Picea kunnen we maken aan de hand van volgende kenmerken. De naalden van de Abies voelen veel zachter aan, zijn stomp aan de uiteinden en staan rechtop. Anderzijds bij de Picea zijn de naalden stekelig, hangend en bij het lostrekken komt een stukje bast mee. De kegels bij de Abies zijn recht opstaand en bij de Picea hangend.

Abies koreana, Koreaanse zilverspar

Dit is een niet al te grote piramidaal groeiende boom afkomstig uit Korea. De naalden zijn 2 cm lang rechtopstaand, donkergroen bovenaan en wit aan de onderzijde. In de tuin kan deze perfect worden aangeplant als solitair en een hoogte tot 6 m bereiken. Opmerkelijk zijn de mooie rechtopstaande paarsviolette kegels. Als kerstboom is deze variëteit het meest aan te bevelen voor de huiskamer, gezien er hier van naaldverlies geen sprake is. De attractieve kleuren worden nog meer geaccentueerd door de kerstverlichting.

Abies nordmanniana

Is eerder geschikt voor grotere tuinen en parken en kan tot 20m hoog worden. De boom heeft een brede kegelvormige groei en de zijtakken groeien horizontaal in lagen. De naalden zijn 2 cm lang, glanzend en donkergroen van kleur. Als kerstboom heeft deze tevens de eigenschap van binnenshuis langdurig te houden met weinig of geen naaldverlies.

Aanbod in de handel

Al deze soorten worden afgezaagd, met blote wortel, met kluit en in pot geleverd. De keuze hiervan is afhankelijk van het gebruik van de kerstboom. Binnen in de woning is een boom met kluit of in pot steeds aan te raden in functie van de houdbaarheid en om het naaldverlies te voorkomen.

Een paar nuttige tips

Plaats de kerstboom niet te dicht bij een warmtebron of felle verlichting. Centrale verwarming zal het naaldverlies ongetwijfeld bevorderen, hou dan ook de boom constant vochtig door hem regelmatig aan te gieten in de pot. Planten met een degelijke kluit en wortelgestel zullen langer houden en kunnen nadien uitgeplant worden in de tuin. In de betere kwekerijen worden intussen pot gekweekte kerstbomen aangeboden, dat de houdbaarheid en de hergroei volstrekt garanderen.